Page 147 - Büyük İslam Akaidi

BÜYÜK İSLAM AKAİDİ

139
B) İctihad Usûlü
İmam A’zam (Rahimehullah) fıkıhtaki hüküm çıkarma ve ictihâd usûlünü
şöyle anlatır: “Ben Allah’ın kitabıyla hüküm ve fetvâ veriyorum. Kitapta (Kur’an-
Kerim’de) bulamazsam, Rasûlullah’ın (s.a.v.) Sünnetine sarılıyorum. Allah’ın
kitabında ve Peygamberin Sünnetinde de bir hüküm bulamazsam sahabelerin
sözlerine bakıyorum. Yalnız sahabelerden istediğim kimselerin fetvasını alıyorum.
Fakat iş İbrahim en-Nehâî, İbn Sîrîn, Atâ’b b. Ebî Rebah ve Sâid b. Müseyyebe
gelince, onlar nasıl ictihad yapıyorlarsa bende öyle ictihad yapıyorum.” 10
Zebîdî, “Ukûdu Cevâhiri’l-Münife fi edilleti Mezhebi’l-İmâm A’zam Ebî
Hanife”, Tahâvî’nin Şerhü Meânî’l-âsâr adlı eseri ve Zeyleî’nin Nasbur-Râye’sinde
İmam A’zam’ın ictihadlarının dayandığı delilleri bulmamız mümkündür.
İmam A’zan Ebû Hanife (r.a.)’in mezhebi, ilk fıkıh mezhebidir. İlmî seviyesi,
zekâsı, güzel ahlâkı, çalışkanlığı, dürüstlüğü, samimiyeti ve takvâsı harika idi.
Fıkhî meselelere en isabetli çözümler bulması, mezhebindeki kolaylık ve
mükemmellik bütün İslam âlimlerince takdir edilmiştir. Bütün İslam âlimlerinin
en büyük müctehidi (âyet ve hadislerden hüküm çıkaran ve fıkhî meseleleri
halletme gücüne sahip olan) sayılmıştır. 11
Derslerine katılan öğrenci sayısı dört bini aşmıştır. Bunlardan 36’sı için
şöyle demiştir: “Onlar 36 kişidir. 28’i Kadılık yapacak, 6’sı fetvâ verecek ve ikisi
de, yani Ebû Yusuf ile Züfer kadı ve müftî yetiştirecek seviyeye gelmiştir.” 12
Kaynaklar, İmam A’zam’ın fıkhı kitap haline getirirken onu muntazam
kitap ve bablara ayırarak sırasıyla taharet, namaz ve diğer ibadetler ve muamelât
bölümlerini yazdırdığını nakletmişlerdir. Yine kaynaklarda kitap el-ferâiz ve
kitap eş-Şurût’u ilk icat eden zatın da İmam A’zam olduğu ifade edilmiştir. 13

10-Ukûdu Cevâhiri’l-Münîfe, …, s. 1, Zebîdi; İ. Hacer Askalânî , Tehzibü’t-Tehzîb, c. 10, s. 451; Celâleddin
Suyutî, Tebyîz, s. 109.
11-Hukukı İslâmiye ve Istılâhat-ı Fıkhiyye Kamusu, c. 1., s. 370, Ömer Nasuhî Bilmen.
12-Ebû Zehrâ, Fıkıh Mezhepleri Tarihi, C. 2, s. 138 (İbnü’l Bezzâzî, Menâkibi Ebî Hanife, 11, 15’den).
13-İbn Âbidin, Reddülmuhtar, C. 1, s, 50, Bilmen, I, 320.